پادکست این مقاله

اسمز معکوس(Reverse Osmosis) چیست؟

اسمز معكوس (Reverse Osmosis): یک فرایند فیزیكی است كه می توان از محلولی (حلال + ناخالصی) به كمك یك غشاء نیمه تراوا، حلال تقریبا خالص تهیه كرد. بعنوان مثال به كمک این روش می توان از آب شور، آب آشامیدنی مطلوب تهیه كرد.

اسمز معکوس یکی از بهترین روش ها برای حذف یونه ای محلول در آب است. از آنجا که فقط مولکول های آب قادر به عبور از منافذ غشای نیمه تراوا هستند ، در نتیجه تقریبا تمامی یون ها و مولکول های محلول ( از جمله نمک ، قند و املاح موجود در آب ) پشت غشاء باقی می مانند و از آب حذف می شوند.

اسمز معكوس می تواند تا ۹۸% مواد معدنی حل شده و مواد آلی و كلوئیدی آب را حذف كند.

تكنولوژی اسمز معكوس در دهه های اخیر با به بازار آمدن انواع جدیدی از غشاها، بطور قابل توجهی گسترش یافته است. اسمز معكوس با ظرفیت ۱۰ لیتر در روز الی ۴۰ متر مكعب در دقیقه را می توان از بازارهای جهانی تهیه كرد. جالب است بدانید كه در ریاض، پایتخت عربستان، دستگاه اسمز معكوسی با ظرفیت ۳۱ متر مكعب در دقیقه (۳۱ هزار لیتر در دقیقه) ، برای تهیه آب آشامیدنی وجود دارد.

اسمز طبیعی چیست؟

اسمز طبیعی زمانی رخ می دهد که دو محلول با غلظت های متفاوت توسط یک غشای نیمه تراوا از هم جدا شده باشند. فشار اسمزی آب خالص را از طریق منافذ غشاء به درون محلول غلیظ تر هدایت می کند و این فرآیند تا آنجا ادامه میابد که غلظت هر دو محلول برابر گردد.

اساس كار اسمز معكوس

اگر یک غشاء نیمه تراوا (Semi-Permeable Membrane) بین دو محلول با غلظت های متفاوت قرار گیرد، مقداری از حلال (رقیق) از یك طرف غشاء به طرف دیگر منتقل می شود. غشاء معمولا از جنس استات سلولوز و یا پلی آمید است. البته امروزه غشاء را از مخلوط استات سلولوز و تری استات سلولوز می سازند.

جهت طبیعی حركت حلال به گونه ای است كه محلول غلیظ تر، رقیق می شود.

در شكل زیر آب خالص از غشاء عبور كرده و وارد آب ناخالص می شود. اگر به سیستم اجازه رسیدن به تعادل داده شود، در آن صورت سطح آب نمک ( آب حاوی ناخالصی ) از سطح آب خالص بالاتر خواهد رفت. این اختلاف سطح در دو طرف غشاء را فشار اسمزی می گویند. در واقع تنها مولكول های آب قادر به عبور از غشاء نیمه تراوا هستند.

با توجه به شكل :

سمت چپ: مولكول های آب در قسمت آب خالص، به خاطر پدیده طبیعی اسمز وارد محفظه آب ناخالص می شوند.

سمت راست : می توان با اعمال فشار P ( به میزان بالاتر از فشار اسمزی ) مولكول های آب را وادار كرد كه از محفظه آب شور وارد محفظه آب خالص شوند. این همان مفهوم اسمز معكوس است و راهی است برای تهیه آب شیرین از آب شور

بنابراین با اعمال فشار مكانیكی به آب شور ، مولكوله ای آب از مولكوله ای نمک ( ناخالصی ) جدا می شوند. این فرایند را اسمز معكوس (Reverse Osmosis) می گویند.

تكنولوژی اسمز معكوس در دستگاه های تصفیه آب خانگی

هر  دستگاه تصفیه آب اسمز معكوس ( اعم از خانگی و یا صنعتی ) به صورت ساده شامل قسمت های زیر است:

•  غشاء نیمه تراوا ( ممبرین )
• پمپی كه بتواند فشار لازم آب ورودی به سیستم را تامین كند.
• خروجی پساب ( فاضلاب )

در دستگاه های اسمز معكوس خانگی ، آب خام ( تصفیه نشده ) پس از عبور از سه فیلتر اولیه ( پیش فیلتر ها ) و انجام تصفیه اولیه ، با فشار پمپ ( ماكزیمم فشار ۱۰۰ PSI ) وارد محفظه ( هوزینگ ) ای كه حاوی ممبرین RO است می شود. ممبرین از چندین لایه غشاء نیمه تراوا كه به دور یک لوله مركزی پیچیده شده اند تشكیل شده است.

دستگاه تصفیه آب مجهز به اسمز معکوس ، مواد رادیواکتیو از جمله: پلوتونیوم ، رادیوکتیو و استرانسیوم موجود در آب آشامیدنی را از آب حذف می کند.

بنابراین اگر در نزدیکی نیروگاه های هسته ای زندگی می کنید ، برای اطمینان و محافظت از خانواده خود در برابر آلاینده های هسته ای موجود در آب آشامیدنی ، حتما از دستگاه های تصفیه آب با اسمز معکوس استفاده کنید

چون ناخالصی ها قادر به عبور از غشاء نیستند از این رو در یک طرف غشاء آب تقریبا خالص وجود خواهد داشت كه راهی لوله مركزی شده و به سمت خروجی آب تصفیه شده هدایت می شود.

در طرف دیگر لایه های غشاء، آب تغلیظ شده از ناخالصی ها وجود خواهد داشت كه به سمت مجرای فاضلاب هدایت می شود. شكل زیر برشی از یک محفظه RO كه ممبرین در آن قرار گرفته است را نشان می دهد.

وجود پمپ به این دلیل است كه آب جهت عبور از چشمه های غشاء كه قطر آنها ۰/۰۰۰۱ میكرون است، نیاز به فشار دارد ، لذا وجود پمپ در سیستم ضروری است.

خروجی پساب در سیستم های اسمز معكوس، به منظور دفع ناخالصی هایی كه توسط غشاء از آب جدا شده است، تعبیه شده و در واقع آب غلیظ شده و سرشار از ناخالصی ها از طریق خروجی پساب وارد فاضلاب می شود.

همچنین عبور آب از روی سطح غشاء و جاری شدن آن به مجرای فاضلاب باعث می شود كه ناخالصی های جدا شده از آب روی سطح غشاء رسوب گذاری نكنند و باعث كاهش عمر غشاء نشوند.

در صورتی كه مجرای خروجی پساب بنا به هر دلیلی بسته شود، غشاء در مدت زمان كوتاهی كاملا كیپ شده و می بایست تعویض شود.

با توجه به اینكه غشاء اسمز معكوس از قیمت نسبتا بالایی برخوردار است، در نظر گرفتن خروجی پساب جهت افزایش عمر غشاء مقرون به صرفه خواهد بود.

میزان فاضلاب در سیستم های مختلف متفاوت است. اما معمولا نسبت پساب سیستم به تولید آن ، سه به یک است. به عبارتی در بدو راه اندازی سیستم، به ازای هر یك واحد آب تصفیه شده، سه واحد آب وارد فاضلاب خواهد شد.

در دستگاه های اسمز معكوس خانگی ، در خروجی فاضلاب یک محدود كننده جریان تعبیه شده است. این محدود كننده باعث می شود كه حداكثر جریان خروجی فاضلاب ، ۴۲۰ میلی لیتر در دقیقه باشد. البته خروجی فاضلاب تنها زمانی جاری خواهد بود كه پمپ دستگاه روشن و دستگاه در حال تولید آب تصفیه شده باشد.

پیشنهاد می شود در صورت امكان، آب خروجی پساب دستگاه را در یك منبع ذخیره كرده و جهت مصارفی چون : آبیاری باغچه ها، شستشوی اتومبیل، شستشوی حیاط و … استفاده كنید.

اسمز معكوس می تواند املاح آب را ۹۰ تا ۹۸ درصد كاهش دهد. حذف باكتری ها و ویروس ها و دیگر میكروب ها با اسمز معكوس تقریبا صد در صد است، اما بعلت عدم آب بندی كامل سیستم اسمزمعكوس مقدار كمی از این ناخالصی ها ممكن است از غشاء عبور كرده و در آب تصفیه شده دیده می شوند.

جدول ذیل میزان حذف عناصر موجود در آب را توسط ممبرین های TFC نشان می دهد. ممبرین های (TFC (Thin Film Composite بهترین نوع ممبرین هستند كه در دستگاه های تصفیه آب آكواجوی استفاده میشوند.

در خصوص جدول فوق ذكر چند نكته ضروری است:

این جدول بیناگر میزان اسمی (Nominal) حذف عناصر توسط ممبرین های بكار رفته در دستگاه های اسمز معكوس خانگی است كه در شرایط نرمال كار می كنند.

شرایط نرمال عبارتست از:

• فشار آب ورودی به محفظه RO حداقل ۶۰ PSI باشد.
• دمای آب ورودی ۲۵ درجه سانتیگراد باشد.
• TDS آب ورودی زیر ۱۰۰۰ PPM باشد.

میزان واقعی (Actual)حذف عناصر، ممكن است با تغییر فشار آب ورودی، درجه حرارت آب ورودی، كیفیت شیمیایی آب ورودی و تغییر میزان آلاینده ها، تغییر كند.

مادامیكه آهن و منگنز به نحو موثر و مطلوب توسط ممبرین RO از آب حذف می شوند، همزمان می توانند به راحتی روی سطح ممبرین رسوب گذاری كرده و عمر آن را كاهش دهند.

حتی در غلظت های پایین آهن و منگنز نیز وقوع این امر دور از ذهن نیست. به طور كلی جهت مقابله با این مشكل بهتر است آهن و منگنز توسط یک سیستم پیش تصفیه مناسب، قبل از ورود به سیستم اسمز معكوس از آب ورودی حذف شوند. میزان حذف نیترات توسط ممبرین به فاكتورهایی نظیر: PH آب ورودی، درجه حرارت آب ورودی، فشار آب ورودی و میزان سایر آلاینده ها در آب ورودی بستگی دارد.

امروزه روش اسمز معكوس اقتصادی ترین فرایند برای تهیه آب آشامیدنی از آب های شور مناطق كم آب می باشد.

در میان محصولات آكواجوی، دستگاه های تصفیه آب ۵ مرحله ای ( اعم از لجند، رز، تولیپ ،لیلیوم،لوتوس ، بلوم) مجهز به سیستم اسمز معكوس بوده و قادر به حذف ناخالصی های محلول در آب با استفاده از تكنولوژی غشائی هستند.

جهت دریافت مشاوره و راهنمایی خرید دستگاه تصفیه آب آکواجوی کانادا میتوانید از طریق شماره های زیر با کارشناسان ما در ارتباط باشید.

02141219  –  02188104044