هادی حیدرزاده مشاور زیست محیطی شهردار تهران نیز احتمال آلودگی آب تهران به نیترات را تأیید و آن را مربوط به نبود شبکه فاضلاب شهری در این کلانشهر ذکر کرده بود. از قضا در این زمینه مدیریت شبکه فاضلاب پایتخت ایران در میان کلانشهرهای دنیا، جزو ده شهر آخر به شمار می‌آید و این یعنی آلودگی آب شرب که هم جان شهروندان را در معرض خطر قرار می‌دهد و هم اکوسیستم را.
مستانه ابراهیمی، سرویس اجتماعی «فردا»؛ حرف‌ و حدیث‌های آلوده بودن یا نبودن آب پایتخت همچنان ادامه دارد و هنوز بعد از سه سال، نظرات متناقضی پیرامون وضعیت کیفیت آب پایتخت و دیگر کلان‌شهرهای ایران و میزان آلودگی آن از سوی کارشناسان شهری و محیط زیست مطرح ‌می‌شود.

اینکه از کجا خبر آلوده بودن آب تهران مطرح شد به سال اواخر سال 87 و اوایل سال 88 باز می‌گردد که محمدباقر صدوق، مدیرکل محیط ‌زیست استان تهران گفته بود درصد نیترات موجود در آب‌های تهران بالاتر از حد استاندارد است و پایتخت ایران از این نظر در رتبه اول کشور قرار دارد. وی همچنین تصدیق کرده بود که آب شرب مناطق جنوب و جنوب شرقی تهران که از آب‌های زیرزمینی تأمین می‌شود، دارای درصد بالایی از نیترات است و سلامت مردم این مناطق در معرض خبر قرار گرفته. پس از آن بود که خبرهایی مبنی بر آلوده بودن آب شهرهای مشهد و اراک نیز منتشر شد و اینکه بیشترین درصد نیترات در آب این شهرها نیز کشف شده است. با عنوان این مطالب، نگرانی‌های مسئولان در حوزه‌های مختلف برانگیخته شد چرا که افزایش درصد آلاینده‌های آب شرب عوارض شدیدی از نظر سلامت در جسم شهروندان ایجاد می‌کند که این عوارض گاه قابل جبران نیستند.

البته پیش از این نیز خبر آلودگی شدید خاک تهران و چند شهر بزرگ دیگر بارها عنوان شده بود. اما از آن‌جا که آلودگی خاک زیاد مشهود و بحث برانگیز نیست، در نتیجه کمتر از آب شرب مورد توجه قرار ‌گرفت، درحالیکه این آلودگی بسیار حادتر از آب شرب است و گاه منبع اصلی انتشار آلودگی در آب‌های زیرزمینی چراکه در برخی مواقع به دلیل نبود سیستم اکو یا همان فاضلاب شهری، آلودگی‌ها از طریق خاک به آب‌های زیرزمینی سرایت می‌کند.

پس از انتشار این اخبار، اعضای کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی وارد قضیه شدند به طوریکه علی ‌اصغر حسنی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در این باره اعلام کرد، نمی‌توان منکر این شد که آب قسمتی از مناطق جنوبی تهران از چاه‌های سطحی است که بدون تصفیه وارد سیستم آب شهری می‌شود. پس مسلما این آب شرب آلودگی‌هایی با خود به همراه دارد. البته هنوز گزارشی از افزایش بیماری‌های گوارشی مرتبط با آب در تهران ابلاغ نشده اما مطمئناً آب آلوده باعث برخی بیماری‌های روده‌ای نیز می‌شود.

بلافاصله دکتر سیامک موره ‌صدق، دیگر عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس سخنانی در تکذیب موارد عنوان شده، گفت و تأکید دارد که «هیچ مدرکی دال بر آلودگی آب تهران وجود ندارد زیرا هیچ گزارشی از شیوع اسهال و استفراغ در تهران نداشته‌ایم و آب تهران تحت نظارت کامل است و آلودگی بیماری‌زایی که موجب چنین بیماری‌هایی شود در آب شهر وجود ندارد. »

البته اظهارات دکتر موره ‌صدق در حالی عنوان و تکذیب شده بود که پیش از وی، هادی حیدرزاده مشاور زیست محیطی شهردار تهران نیز احتمال آلودگی آب تهران به نیترات را تأیید و آن را مربوط به نبود شبکه فاضلاب شهری در این کلانشهر ذکر کرده بود. از قضا در این زمینه مدیریت شبکه فاضلاب پایتخت ایران در میان کلانشهرهای دنیا، جزو ده شهر آخر به شمار می‌آید و این یعنی آلودگی آب شرب که هم جان شهروندان را در معرض خطر قرار می‌دهد و هم اکوسیستم را.

سرپوش مسوولان بر آلودگی آب

تقریبا از انتشار خبر خطرات ناشی از آلودگی آب شر در تهران و دیگر شهرها، سه سال گذشته و بارها کارشناسان موضوعاتی را حول و حوش آلودگی آب و خاک را چه در جبهه موافق و چه مخالف مطرح کرده‌اند. اما این مهم نادیده گرفته شده که به گفته دکتر علیرضا مرندی، کارشناس شهری و عضو کمیسیون بهداشت مجلس، آب تهران اکنون با آلاینده‌ها و فلزات سمی برای جان مردم مضر است و باید برای از بین بردن این آلودگی‌ها اقداماتی انجام شود. چرا که آب شرب تهران دچار انواع آلودگی‌ها است از جمله میکروب‌ها، ویروس‌ها، انگل‌ها و قارچ‌ها. شاید این ذرات آلوده به خاطر شیوه غلط تصفیه آب باشد. زیرا در یک جمله کاملاً آگاهانه می‌توان گفت آب تهران هنوز آلوده است و تردیدی در این آلودگی چه به لحاظ وجود میکروب‌ها و چه وجود انواع فلزات سمی وجود ندارد.

بی‌شک چالش آلودگی آب شرب که گاه به صورتی گذرا در راس اخبار قرار می‌گیرد و گاه در حاشیه، اقدامات اصولی و مدیریتی را در این حوزه می‌طلبد نه اینکه هر روز کارشناسی برای سرپوش گذاشتن بر این پدیده شهری مصاحبه‌ای انجام دهد بدون اینکه اطلاعات صحیحی از سعت این معضل شهر تهران داشته باشد. تا جائیکه مدیر کل استاندارد استان تهران نیز یارها تاکید می‌کند: نتایج آخرین نمونه برداریهای انجام شده از آب تهران، نشان داده که آب این شهر هیچ گونه آلودگی شیمیایی و میکروبی ندارد. در حالی که طی یک سال گذشته اخبار متعددی در خصوص آلودگی آب تهران منتشر شده و مسئولان شهری می گویند، نمی‌توان سلامت 5/8 میلیون جمعیت تهرانی را نادیده گرفت. به گفته وی در این نمونه برداریها 26 فاکتور بر اساس استاندارد ملی ذیربط از جمله نیترات، نیتریت، آرسنیک، مس، کلسیم، آهن، روی … PH و سختی کل موجود در آب اندازه گیری شده که هیچ گونه مغایرتی را با استاندارد ملی نشان نداده است.

در حالیکه حتی همین کلر زنی به آب‌های مصرفی و ماده دیگری با عنوان تری‌هالومتان در آب شرب تهران، به عقیده کارشناسان محیط زیست و بهداشت موادی سرطان‌زا هستند که تنها آلودگی را در لحظه و مشکلاتی را در آینده نه چندان دور به هماره دارند.

در همین زمینه دکتر علیرضا پرداختی، عضو هیأت علمی دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران، می‌گوید: اگر آبی که برای تصفیه به آن کلر می‌زنند حاوی مواد آلی باشد، کلر با این مواد آلی ترکیب شده و بر اثر ماندن آب در داخل لوله‌ها ماده تری‌هالومتان به وجود می‌آید که این ماده بسیار خطرناک و سرطان‌زاست. مطالعات اولیه دانشکده محیط زیست نشان می‌دهد بی هیچ تردیدی این ماده در آب شرب تهران وجود دارد و می‌تواند سرطان‌زا باشد.

دکتر قدوسی دیگر استاد محیط‌ زیست دانشگاه تربیت مدرس نیز درباره شیوه غلط تصفیه آب شرب ترهان به این مهم اشاره می‌کند که بلافاصله بعد از ورود آب به تصفیه‌خانه‌ها پروسه تصفیه بیولوژیکی ( میکروب‌زدایی ) و فیزیکی ( کدری آب و اجسام خارجی ) انجام می‌گیرد. اما کاری که در این پروسه بسیار مهم است و در تصفیه‌خانه‌های تهران انجام نمی‌شود، تصفیه مواد محلول در آب است که شامل نمک طعام، گچ، آهک و عناصر سنگین می‌شود که در روند تصفیه به موادی سمی بدل می‌شود. درست است که شهروندان به آلودگی‌هایی که تأثیر آنی دارد توجه نشان می‌دهند اما نسبت به آلودگی ازت که تأثیرش 15 سال بعد آشکار می‌شود، بی‌توجهند اما به گفته پزشکان یکی از دلایل افزایش ابتلا به سرطان سینه در تهران وجود این عنصر در آب شهر است.

آلودگی‌ آب تهران انکار ناپذیر ‌است

باید به خاطر بیاوریم که سال‌های قبل از انقلاب اسلامی در ایران بسیاری از مردم به ویژه کودکان بر اثر مبتلا شدن به بیماری‌هایی چون اسهال که ناشی از مصرف آب‌های آلوده بود جان خود را از دست می‌دادند.

به ‌یاد می‌آوریم سال‌هایی را که بدین سبب 35 هزار نفر در ایران کشته شدند. البته بعد از انقلاب با تلاش بیش از اندازه مسئولان وقت و تشکیل جهاد سازندگی، آب شرب مردم در روستا‌ها از این مشکلات بسیار جدی عاری شد اما به نظر می‌رسد که آن چشم اندازی که برای آینده در آن سال‌ها ترسیم شده بود، اکنون به دست فراموشی سپرده شده و اندکی مسئولان از این مهم غافل شده‌اند.

در حال حاضر هم نمی‌توان وجود انواع فلزات سمی و خطرناک را در آب تهران انکار کرد و هم نم‌توان با اطمینان گفت که این آب، آبی آلوده نیست. آب تهران اکنون با آلاینده‌ها و فلزات سمی برای جان مردم مضر خواهد بود و باید برای از بین بردن این آلودگی‌ها اقداماتی انجام شود.

البته تنها وجود ذرات سمی در آب شرب تهران مسئله ساز نیست بلکه در حال حاضر آب شرب تهران با نشت آنزیم‌هایی که در پودر‌های رختشویی به کار می‌روند نیز مواجه‌ است. چراکه این آنزیم‌ها به سرعت جذب خاک می‌شوند و بسیار خطرناکند. از آنجائیکه مهم‌ترین مشکل آلودگی آب تهران نبود سیستم فاضلاب شهری است و پایتخت پر از چاه‌های جذبی (چاه‌های متداول دستشویی خانه‌ها)است که به آلودگی سفره‌های زیرزمینی‌ دامن می‌زنند، پس در چنین موقعیتی آیا بهتر نیست که مسئولان بهداشت محیط زیست و بهداشت هر چه زود‌تر دست به کار شوند و از این خطر بزرگ جلوگیری کنند نه اینکه اخبار را یکی پس از دیگیر تکذیب کنند و به دنبال مقصری در شهر بگردند ؟ در حال حاضر مردم به سادگی انواع آلودگی‌ها را پذیرفته‌اند و می‌پندارند که در این مقطع از زمان زندگی با آلودگی آب، صدا، هوا و خطرات ناشی از آن طبیعی است. غافل از آنکه این مردم هستند که سرنوشت خود را تعیین می‌کنند و طبق نیاز خود از زندگی به هر آنچه که طلب می‌کنند، می‌رسند. در این جا بروز ندادن واکنش از سوی مردم و پیگیری نکردن آنها می‌تواند نقش بسزایی در ادامه یافتن این آلودگی‌ها باشد. به نظر می‌رسد مسئولان نیز در این میان به روزمرگی افتاده‌اند و تنها پاسخگوی مسائل روز هستند و چشم‌اندازی برای داشتن آینده‌ای سالم ترسیم نمی‌کنند.